Z doświadczeniem na kolei: Wyzwania i potrzeby w zakresie bezpieczeństwa w kontekście wdrażania ETCS w Polsce
W ciągu roku 2024 na polskiej kolei odnotowano niemal 200 incydentów związanych z tzw. wydarzeniami SPAD, które najczęściej polegają na przejechaniu przez pociąg sygnału „Stój”. Wzrastająca liczba takich zdarzeń, notowanych każdą kolejną rocznicą, sygnalizuje poważne zagrożenia dla bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Problematyka ta staje się szczególnie alarmująca w obliczu konieczności unowocześnienia systemów zabezpieczeń ruchu kolejowego. Realizacja Europejskiego Systemu Sterowania Ruchem Kolejowym, znanego jako ETCS, odgrywa kluczową rolę w ograniczeniu konsekwencji wynikających z ludzkich błędów, które w przypadku transportu kolejowego mogą mieć katastrofalne skutki.
Prezes zarządu Rail-Mil, dr inż. Sławomir Jasiński, w rozmowie z agencją Newseria zwraca uwagę, że systemy zabezpieczeń obecnie funkcjonujące na polskiej sieci kolejowej nie są w stanie skutecznie eliminować zdarzeń typu SPAD. Większość bezpieczeństwa w ruchu kolejowym wciąż opiera się na działaniu ludzi, co w wielu przypadkach prowadzi do tragicznych w skutkach pomyłek. Z danych Urzędu Transportu Kolejowego wynika, że w minionym roku zarejestrowano 196 incydentów SPAD. W ich skład weszło między innymi 47 przypadków przejazdu obok semafora „Stój”, 28 przypadków pominięcia tarczy manewrowej oraz 88 razy, gdy wskaźnik W4, wskazujący miejsce zatrzymania pociągu na peronie, został zignorowany. Wzrastająca średnia liczba takich zdarzeń podkreśla pilną potrzebę wprowadzenia systemu ETCS, który wspierałby osoby odpowiedzialne za prowadzenie pociągu i w praktyce minimalizowałby ryzyko popełnienia błędu.
ETCS stanowi innowacyjne rozwiązanie, które ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa na liniach kolejowych. Jasiński podkreśla, że ostatnio na jednej z linii, która była już wyposażona w ETCS, prawie doszło do poważnego wypadku z powodu braku odpowiedniego wyposażenia w pojazdach. Z tego względu pilne jest przyspieszenie procesu instalacji systemu ETCS w pojazdach kolejowych, ponieważ wdrożenie tej technologii na poziomie infrastruktury jest niewystarczające, jeśli same pociągi nie będą odpowiednio przystosowane do pracy z tym systemem. Tylko zintegrowane podejście do bezpieczeństwa, obejmujące zarówno infrastrukturę, jak i tabor, zapewni optymalizację procesów bezpieczeństwa na polskich torach.
Narodowy Plan Wdrażania, który został opracowany w 2007 roku, zakładał, że do końca 2023 roku uda się wprowadzić ETCS na polskich liniach kolejowych w całym kraju. Niestety, do tej pory zaledwie 1 tys. km z planowanych linii zostało objętych wdrożeniem tego systemu, a przewoźnicy mogą w praktyce prowadzić pociągi z użyciem ETCS jedynie na około 750 km tras.
W kontekście przyszłości, do roku 2050 planuje się wdrożenie ETCS na ponad 8,2 tys. km linii kolejowych w Polsce, co odpowiada około 42% całkowitej sieci kolejowej w kraju. Oznacza to, że niemal połowa polskich linii kolejowych wciąż będzie zabezpieczona archaicznymi systemami samoczynnego hamowania pociągów, które zostały opracowane już w latach 60. XX wieku. Urząd Transportu Kolejowego już teraz identyfikuje potrzebę instalacji poziomu ETCS 1 w wersji Limited Supervision na liniach, gdzie w chwili obecnej nie planuje się wdrożenia wyższych poziomów systemu, co stanowiłoby krok w kierunku poprawy bezpieczeństwa tam, gdzie nie używa się ETCS w pełnym zakresie.
Ekspert z Rail-Mil przekonuje o ogromnej wartości, jaką niesie ze sobą instalacja systemu ETCS L1 w Polsce, podkreślając, że przyspieszyłoby to wdrożenie ETCS w całym kraju. Przy odpowiedniej realizacji, masowe zastosowanie Limited Supervision nie tylko zwiększy bezpieczeństwo ruchu, ale także przyczyni się do przyszłego rozwoju systemów Full Supervision. Zgodnie z unijnymi wymaganiami, do roku 2040 Polska musi pozbyć się systemów klasy B na głównych sieciach kolejowych, co oznacza, że pociągi niewyposażone w ETCS na te trasy nie będą miały wstępu. Integracja ETCS z systemem Limited Supervision na sieciach bocznych pozwoli używać tych samych lokomotyw w bezpieczny sposób także na mniej obciążonych trasach kolejowych.
Jak zauważa Jasiński, przy odpowiednich uproszczeniach, technologia Limited Supervision mogłaby być wdrożona na całej sieci bocznej w Polsce w ciągu najbliższych dziesięciu lat. Dla porównania, wskazuje na brakujące 12 tys. km, które wymagałyby montażu odpowiednich systemów. Prezes Rail-Mil wyraża nadzieję, że Ministerstwo Infrastruktury, w oparciu o ekspertyzy dotyczące wdrożenia Limited Supervision, dostrzeże korzyści związane z rozwojem tej technologii. Wdrożenie ETCS w Polsce z pewnością zainicjuje fundamentalne zmiany, które zwiększą interoperacyjność sieci oraz znacząco podniosą bezpieczeństwo ruchu kolejowego w kraju. Takie postępy są nie tylko koniecznością, ale również powinny stać się priorytetem w nadchodzących latach, aby polska kolej mogła funkcjonować na miarę współczesnych standardów bezpieczeństwa.
Wszystkie te działania mają na celu nie tylko uproszczenie procesu transportu kolejowego, ale także budowanie większego zaufania wśród pasażerów, którzy korzystają z tego środka transportu. Bezpieczne i nowoczesne kolejowe połączenia są podstawą dobrze funkcjonującej i rozwijającej się infrastruktury transportowej wszędzie na świecie. W Polsce, w czasach rosnącej liczby podróżujących, implementacja nowoczesnych rozwiązań w zakresie bezpieczeństwa kolejowego musi zyskać na znaczeniu i być priorytetem, aby sprostać wyzwaniom przyszłości.
Źródło: Agencja Informacyjna NEWSERIA
