Wydatki na obronność w Europie Środkowo-Wschodniej: Kluczowe wyzwania i perspektywy
W regionie Europy Środkowo-Wschodniej zarysowuje się wyraźny trend wzrostu wydatków na obronność, który jednakże nie jest równomierny. Zgodnie z raportem opracowanym przez Szkołę Główną Handlową oraz Forum Ekonomiczne 2025, udział wydatków na obronę w całości wydatków publicznych oscyluje pomiędzy 2,5 a 7,2 procentami. Choć w przypadku Polski te wydatki nie są jeszcze kluczowym czynnikiem prowadzącym do deficytu budżetowego, eksperci podkreślają konieczność wprowadzenia zmian w modelu finansowania obronności, które przyczynią się do bardziej neutralnego wpływu tych wydatków na budżet oraz wspomogą rozwój gospodarki.
Analiza wzrostu wydatków na obronność w regionie
Jak zauważa dr hab. Paweł Felis, ekspert SGH, historia wydatków na obronność w krajach NATO zaczęła się zmieniać w wyniku ustaleń szczytu w Newport w 2014 roku. Celem postawionym przez zdecydowaną większość państw sojuszu było osiągnięcie poziomu 2 procent PKB na wydatki obronne do roku 2024. Niestety, większości państw nie udało się zrealizować tego celu, co potwierdzają dane z raportu. Estonia, która planuje znaczny wzrost wydatków do 5 procent PKB do 2026 roku, wprowadza nowe formy finansowania, w tym podatki dedykowane obronności.
Polska również znajduje się w czołówce, planując osiągnięcie 4,8 procent PKB. Od 2023 roku wydatki w Polsce przekraczają już 3 procent PKB. Co ciekawe, takie państwa jak Bułgaria, Słowacja i Rumunia w ostatnich latach zanotowały zmniejszenie wydatków na obronność w stosunku do PKB, mimo że Rumunia osiągnęła wymagany próg 2 procent kilka lat temu. Z kolei Słowenia i Czechy notują najniższe proporcje w analizowanym okresie, co rodzi pytania o ich strategię obronną w obliczu rosnących napięć geopolitycznych.
Wydatki na obronę w kontekście budżetowym
Według raportu w 2023 roku, po inwazji Rosji na Ukrainę, wydatki na obronę w Europie Środkowo-Wschodniej wahały się od 2,5 do 7,2 procent całkowitych wydatków publicznych. Średnia dla krajów bałtyckich wynosiła aż 6,8 procent. Polska, z wydatkami na poziomie 4,4 procent, plasuje się powyżej średniej regionu, co pokazuje rosnące priorytety państw w kwestiach bezpieczeństwa.
Nowe formy finansowania wydatków na obronność są coraz bardziej powszechne. Litwa utworzyła Państwowy Fundusz Obrony, zasilany przez podwyżki podatków, natomiast Bułgaria zainwestowała w Fundusz Inwestycyjny Modernizacji Sił Zbrojnych, bazując na niewykorzystanych środkach budżetowych. Te innowacyjne podejścia mają na celu złagodzenie presji na budżet państwowy związanej z rosnącymi wydatkami obronnymi.
Fundusze a długu publiczny
W kontekście Polski, eksperci zwracają uwagę na Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych, który, choć nie wpływa bezpośrednio na deficyt budżetowy, ma istotny wpływ na strukturę długów. Wojciech Decewicz, student SGH, zauważa, że ten fundusz odpowiada za ponad 20 procent wydatków na obronności, a jego struktura rodzi pytania o przyszłe modelowanie finansowania obronności w kraju. W
ażnym elementem jest także konieczność spłacania pożyczek i zobowiązań, które będą obciążać budżet Ministerstwa Obrony Narodowej.
Wnioski i rekomendacje na przyszłość
Działania mające na celu stabilizację wydatków zbrojeniowych i ich neutralny wpływ na budżet państwa są kluczowe. W Polsce, by móc efektywnie inwestować w obronność, konieczne jest wypracowanie długofalowej strategii rozwoju, która uwzględni zarówno potrzeby strategiczne, jak i możliwości krajowego przemysłu.
Niezbędne jest również zwiększenie wskaźnika wydatków na badania i rozwój w obszarze zbrojeniowym, który obecnie wynosi jedynie 0,5 proc. całkowitych wydatków obronnych. Dla porównania, w krajach takich jak Korea Południowa, wskaźnik ten wynosi 2–3 proc., co pokazuje, jak wiele można jeszcze osiągnąć poprzez inwestycje w innowacje technologiczne.
Reformy, które powinny objąć Polską Grupę Zbrojeniową oraz Agencję Uzbrojenia, będą kluczowe dla poprawy koordynacji i efektywności w obszarze obronności. Obecne rozdrobnienie i brak odpowiednich narzędzi uniemożliwiają skuteczne rozwiązywanie problemów związanych z zamawianiem sprzętu wojskowego oraz wdrażaniem badań i rozwoju.
Podsumowanie
W obliczu rosnących napięć geopolitycznych, skuteczne i przemyślane podejście do wydatków na obronność staje się kluczowym wyzwaniem dla państw Europy Środkowo-Wschodniej. Konieczność wprowadzenia reform, zmiany w modelu finansowania i koncentracja na innowacjach technologicznych to elementy, które muszą zostać uwzględnione, aby zapewnić bezpieczeństwo narodowe oraz stabilność budżetową w nadchodzących latach. Zmiany te są nie tylko odpowiedzią na aktualne zagrożenia, ale także dążeniem do długoterminowego rozwoju gospodarczego i technologicznego regionu.
Źródło: Agencja Informacyjna NEWSERIA
