Zmiany klimatu i ich wpływ na rolnictwo w Polsce: jak zrozumieć i się przygotować?
Zmiany klimatu mają kluczowe znaczenie dla przyszłości rolnictwa w Polsce, wpływając nie tylko na produkcję rolną, ale i na same bezpieczeństwo żywnościowe. Otrzymane dane wskazują, że rolnicy borykają się z coraz poważniejszymi wyzwaniami związanymi z wysokimi temperaturami, suszami i brakiem opadów, co prowadzi do obniżenia plonów w kraju i na świecie. Z opracowania Koalicji Klimatycznej wynika, że zmieniające się warunki atmosferyczne generują nie tylko zmniejszenie wydajności upraw, ale również zwiększenie ryzyka wystąpienia chorób roślin i zwierząt. Na horyzoncie rysują się poważne konsekwencje w postaci wzrostu cen żywności, co dotyka nas wszystkich jako konsumentów.
Klimatyczne wyzwania dla rolnictwa
Wartość indeksu cen żywności (FAO) w lipcu br. wskazuje na wzrost średnio do 130,1 pkt — to o 1,6% więcej niż miesiąc wcześniej, lecz wciąż poniżej rekordów z 2022 roku. Wzrost cen dotyczy przede wszystkim takich produktów jak mięso, nabiał czy oleje roślinne. W świetle tego, analizując dane Głównego Urzędu Statystycznego (GUS)x, można dostrzec rosnące koszty związane z żywnością i napojami bezalkoholowymi, które w czerwcu br. wzrosły o 4,9% w skali roku.
Dr Joanna Remiszewska-Michalak, ekspertka ds. zmian klimatu i członkini Rady Klimatycznej UN Global Compact Network Poland, zwraca uwagę na różnorodne czynniki ryzyka pogodowego, które wpływają na rolnictwo. Kilka lat doświadczeń pokazuje, że duże obszary dotknięte powodzią czy trwała susza prowadzą do znacznych strat plonów, co bezpośrednio skutkuje obniżeniem dochodów rolników. Od 2011 roku Polska zmaga się z permanentną suszą letnią, co powoduje straty w dochodach rolników szacowane na około 20%. Analitycy wskazują na wydatki rzędu 3,9 do 6,5 miliarda złotych rocznie związane z degradacją kluczowych upraw.
Zmiany w strukturze upraw
Dzięki danym z analiz, można zauważyć, że przyszłość polskiego rolnictwa jest zagrożona z uwagi na zmieniające się warunki klimatyczne. Ryzyko strat plonów pszenicy jarej ma wzrosnąć czterokrotnie do 2050 roku, a nawet sześciokrotnie do roku 2100, w porównaniu do lat 1971-2000. Zboża jare stanowią około 40% powierzchni upraw zbóż w Polsce, co czyni je istotnym elementem krajowego bezpieczeństwa żywnościowego.
Narracja dotycząca degradacji jakości gleby staje się wyraźniejsza. Susza prowadzi do erozji i wypłukiwania cennych składników odżywczych. Zjawisko pyłowych burz ujawnia długotrwałe procesy, które potrzebują setek lat na budowę warstwy gleby, ulegające degradacji w krótkim czasie pod wpływem niekorzystnych warunków pogodowych. Dr Remiszewska-Michalak zwraca uwagę, że na terenie Polski niewiele jest gleb o najwyższej jakości, a gleby średniej jakości znajdujące się w Polsce są znacznie bardziej narażone na negatywne skutki zmian klimatu.
Wpływ cen energii na koszty produkcji
Kolejnym istotnym czynnikiem determinującym przyszłość rolnictwa w Polsce jest wpływ procesów transformacji energetycznej na cenę żywności. Dr Remiszewska-Michalak podkreśla, że wyższe ceny energii prowadzą do generalnego podniesienia kosztów produkcji, co przekłada się na ceny wszystkich dóbr spożywczych. W obliczu nadchodzących wyzwań związanych z zagrożeniem dla upraw, konieczne jest większe zaangażowanie w kwestie związane z agrotechniką, co może, ale nie musi, sprzyjać wydajności.
Modyfikacja popytu na żywność
Zmiany klimatyczne mają także złożony wpływ na popyt na różne produkty rolne. Popyt na określone towary, jak kawa czy kakao, może rosnąć w miarę jak ich dostępność maleje. Problem ten dotyka nie tylko upraw w Polsce, ale również z intensyfikacją dotyka regiony, z których importujemy wiele cennych produktów. Zmiana klimatu w Ameryce Południowej, gdzie uprawia się kawę, ma rewolucyjny wpływ na dostępność tej rośliny, co w najbliższej przyszłości będzie skutkować jej drobnym luksusowym towarem.
Długoterminowe prognozy
W międzyczasie warto zwrócić uwagę na to, że jakość upraw, typy roślin oraz ich odporniejsze odmiany będą musiały być dostosowywane do nowych warunków. W coraz większym stopniu stosuje się uprawy wymagające mniejszych ilości wody, co jest odpowiedzią na zjawisko zmian klimatycznych. Jeżeli Polska ma się skutecznie dostosować do tych zmian, konieczne stanie się przemyślane zarządzanie zasobami wodnymi oraz lepsze planowanie w sferze produkcji rolnej.
Podsumowanie
W obliczu zmieniającego się klimatu, tak społecznie, jak ekologicznie, potrzebujemy zdecydowanych działań, aby zminimalizować jego niekorzystne skutki dla rolnictwa w Polsce. Utrzymanie zdolności produkcyjnej oraz bezpieczeństwa żywnościowego wymaga od nas zrozumienia wyzwań i przygotowania się na nadchodzące zmiany. Od rolników po konsumentów, każdy z nas ma rolę do odegrania w tej skomplikowanej sieci, gdzie zrównoważony rozwój stanie się kluczem do przetrwania.
Źródło: Agencja Informacyjna NEWSERIA
