Stres w pracy: jak go zrozumieć i przeciwdziałać?
Współczesne życie zawodowe stawia przed pracownikami wiele wyzwań, co prowadzi do narastającego stresu w miejscu pracy. Z badań przeprowadzonych przez Instytut Psychologii Stresu wynika, że co czwarty Polak doświadcza wysokiego lub bardzo wysokiego poziomu stresu w pracy. Warto zwrócić uwagę, że aż trzech na czterech pracowników przynajmniej raz w tygodniu znajduje się w sytuacji stresowej. Najwyższy poziom stresu odczuwają kobiety oraz osoby w starszym wieku, szczególnie powyżej 55. roku życia. To właśnie te grupy są najbardziej narażone na negatywne skutki zawodowego przeciążenia, zarówno dla zdrowia psychicznego, jak i fizycznego. W skali całej Unii Europejskiej stres zawodowy jest odpowiedzialny za śmierć około 10 tysięcy osób rocznie.
Sebastian Zboiński, wiceprezes Instytutu Psychologii Stresu, zauważa, że w badaniach przeprowadzonych na grupie blisko 40 tysięcy osób, ponad 75 proc. respondentów potwierdziło, że stres towarzyszy im co najmniej raz w tygodniu. Część z nich, stanowiąca 25 proc. populacji, mówi o wysokim lub bardzo wysokim poziomie stresu, co znacząco wpływa na ich codzienne funkcjonowanie, zarówno w pracy, jak i w życiu prywatnym. Stres w pracy ma istotny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne pracowników, co z kolei wpływa na ich efektywność oraz jakość życia.
Stres to naturalna reakcja organizmu, zarówno na wyzwania, jak i zagrożenia, które przekraczają nasze zdolności adaptacyjne. Może być wywołany przez realne zagrożenia, a także przez subiektywne postrzeganie trudności, takie jak presja czasu, konflikty w zespole czy niepewność co do przyszłości. W odpowiedzi na stres w naszym ciele zachodzą poważne zmiany fizjologiczne – uwalniane są hormony takie jak adrenalina i kortyzol, co prowadzi do przyspieszenia akcji serca i wzrostu ciśnienia krwi, a także zwiększonego dopływu tlenu i glukozy do mięśni. Warto jednak zauważyć, że nie każdy rodzaj stresu jest negatywny. Eustres, czyli pożądany stres, motywuje nas do działania, poprawia naszą koncentrację i wydajność, co można zaobserwować przed egzaminem czy wystąpieniem publicznym. Dystres, przeciwnie, jest stresem negatywnym, który pojawia się, gdy nasze możliwości radzenia sobie z sytuacją zostały przekroczone. Może prowadzić do przewlekłego napięcia, a w konsekwencji do zaburzeń somatycznych oraz psychicznych, takich jak bezsenność czy depresja.
Agnieszka Czubak, prezeska Instytutu Psychologii Stresu, zwraca uwagę, że najtrudniejszym momentem jest stawienie czoła mobilizującemu stresowi, a braku działania z naszej strony. Przeciwną sytuacją jest moment, gdy stresujemy się wewnętrznie, obawiając się porażki, co działa na nas deprymująco. W raporcie ADP Research „People at Work 2025” zauważono, że co trzeci Polak postrzega stres w pracy jako mobilizujący, podczas gdy 13 proc. klasyfikuje go jako przytłaczający. Pracownicy w grupie dobrze funkcjonującej traktują stres jako bodziec do większego zaangażowania, podczas gdy ci przeciążeni często nie radzą sobie z codziennymi wyzwaniami. Warto również zauważyć, że w Polsce stres częściej odczuwają kobiety (12 proc.) w porównaniu do mężczyzn (7 proc.), a osoby powyżej 55. roku życia są najsilniej dotknięte problemem stresu zawodowego.
Ekonomiczne skutki stresu w pracy zostały szczegółowo opisane w raporcie Europejskiego Instytutu Związków Zawodowych (ETUI) na temat kosztów chorób sercowo-naczyniowych oraz depresji związanych z psychospołecznymi czynnikami w miejscu pracy. Raport wskazuje, że depresja, powiązana z nadmiarem obowiązków, niepewnością zatrudnienia oraz mobbingiem, kosztuje państwa europejskie ponad 100 miliardów euro rocznie. Wskaźniki te słońceją w kontekście chorób układu krążenia, które generują koszty rzędu 14 miliardów euro rocznie. W badanym okresie na problemy związane ze stresem w pracy zmarło 10 tysięcy osób, co wskazuje na powagę tego zagadnienia.
W ostatnich latach w Polsce zaobserwowano wzrost nieobecności w pracy spowodowanej zaburzeniami psychicznymi, w tym depresją. Z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) wynika, że w 2024 roku wystawiono 1,6 miliona zwolnień lekarskich z tego powodu, co stanowi 7,2 proc. wszystkich zwolnień. Agnieszka Czubak zwraca uwagę na różne techniki i narzędzia, które mogą pomóc pracownikom w minimalizowaniu szkód wynikających z chronicznego stresu. Zauważa, że skupienie się na oddechu, regularna aktywność fizyczna oraz świadome podejście do relaksu mogą znacząco poprawić jakość życia i atmosferę w pracy.
Sebastian Zboiński dodaje, że pracodawcy powinni poświęcać więcej uwagi profilaktyce zdrowia psychicznego swoich pracowników, co przełoży się na ich wydajność i podniesienie bezpieczeństwa w miejscu pracy. Zwraca uwagę, że stres, którego doświadczają pracownicy, znacząco wpływa na ich codzienne funkcjonowanie, prowadząc do błędów w pracy, co w przypadku np. zawodowych kierowców może mieć tragiczne konsekwencje. Ważne jest, aby pracodawcy inwestowali czas, finanse i przestrzeń w psychiczne zdrowie pracowników, co powinno mieć kluczowe znaczenie dla wydajności ich zespołów. Podejmowanie działań w celu zminimalizowania stresu w pracy jest inwestycją w przyszłość organizacji, która może przynieść wymierne korzyści zarówno dla pracowników, jak i dla całej firmy.
Źródło: Agencja Informacyjna NEWSERIA
