Strategia transformacji ciepłownictwa w Polsce – wyzwania i przyszłość
Transformacja sektora ciepłowniczego w Polsce zyskuje na znaczeniu, szczególnie w obliczu nadchodzących zmian zapowiedzianych przez Komisję Europejską. W I kwartale 2026 roku europejskie organy planują rozpocząć prace nad nową strategią ciepłownictwa i chłodnictwa, co jest rozwijane także przez polski rząd. Aktualne działania są niezbędne, aby sprostać oczekiwaniom związanym z emisjami, które są kluczowe w kontekście walki ze zmianami klimatycznymi oraz znacznymi inwestycjami, jakie czekają ten sektor do 2050 roku.
Ciepło systemowe w Polsce stanowi fundamentalny element zaspokajający potrzeby energetyczne gospodarstw domowych. Obecnie ok. 52,2% gospodarstw korzysta z systemów ciepłowniczych, co przekłada się na to, że blisko 70% mieszkańców miast korzysta z tego typu energii. Z danych Urzędu Regulacji Energetyki (URE) wynika, że węgiel stanowi główne paliwo w polskim ciepłownictwie, odpowiadając za 61,2% jego struktury, jednakże zauważalny jest trend spadkowy tego parametru. W ostatnich latach rośnie znaczenie gazu i odnawialnych źródeł energii (OZE), które w 2023 roku osiągnęły 13% i 14,4%, odpowiednio.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska w maju 2023 roku ogłosiło plan systemowych działań, które mają za zadanie wprowadzenie kluczowych zmian w transformacji ciepłownictwa. Sektor ten odpowiada za około jedną trzecią całkowitego zużycia energii pierwotnej w Polsce oraz emituje jedną piątą całkowitego CO2 w kraju. Przesunięcie na technologie bezemisyjne, takie jak pompy ciepła, kolektory słoneczne czy kotły elektrodowe, jest jednym z kluczowych celów tej strategii, obok modernizacji istniejącej infrastruktury i termomodernizacji budynków.
Marcin Laskowski, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Energetyki Cieplnej (PTEC), podkreśla, że potrzebne są nie tylko nowe regulacje, ale także prace nad aktualizacją Krajowego planu w dziedzinie energii i klimatu. Istotne jest także, aby te dokumenty odzwierciedlały specyfikę sektora ciepłowniczego oraz wyznaczały realny harmonogram działań i narzędzia do ich wdrażania.
W kontekście strategii na przyszłość PTEC podkreśla, że zielona transformacja sektora ciepłownictwa wymaga znaczących nakładów inwestycyjnych w wysokości od 300 do 500 miliardów złotych do 2050 roku. To ogromne potrzeby finansowe, które obligują branżę do postulowania o zwiększenie dostępnych funduszy pomocowych oraz intensywność pomocy publicznej, w tym podniesienia progów notyfikacji projektów ciepłowniczych.
Reforma unijnego systemu handlu emisjami (ETS) ma także kluczowe znaczenie dla przyszłości polskiego ciepłownictwa. Prognozy wskazują, że przy obecnych parametrach uprawnienia do emisji na rynku pierwotnym ETS wyczerpią się pod koniec lat 30. Dlatego przedstawiciele branży postulują o kontynuację przydziału bezpłatnych uprawnień także po 2030 roku, co miałoby na celu odciążenie odbiorców ciepła.
Marcin Laskowski zwraca również uwagę na konieczność opracowania programów wsparcia dla nowych technologii, takich jak magazyny ciepła czy kotły elektrodowe. Stworzenie uproszczonych procedur przyłączania nowych instalacji do systemów elektroenergetycznych jest kluczowe dla wspierania transformacji.
Jedną z wyróżniających cech polskiego ciepłownictwa jest jego zdolność do wytwarzania ciepła w procesie kogeneracji, co umożliwia dostarczanie mieszkańcom zarówno energii cieplnej, jak i elektrycznej. W ubiegłym roku źródła kogeneracyjne odpowiadały za 62% produkcji ciepła, co obrazuje, jak istotne jest to podejście w kontekście równoczesnego rozwoju sektorów ciepłownictwa i energetyki.
Podchodząc do technologii przyszłości, sektor ciepłownictwa powinien stawiać na zintegrowane podejście do wykorzystania odnawialnych źródeł energii, pompy ciepła, kotły elektrodowe oraz technologie Power to Heat. Analizy wykazują, że takie podejście pozwala na obniżenie kosztów wytwarzania ciepła, co jest kluczowe dla konkurencyjności sektora oraz poprawy sytuacji ekonomicznej odbiorców.
Transformacja ciepłownictwa nie będzie możliwa bez współpracy pomiędzy różnymi sektora. Wiceprezes PTEC zwraca uwagę, że współpraca między ciepłownictwem a elektroenergetyką jest niezbędna dla stworzenia efektywnego, zintegrowanego systemu, który sprosta nowym wyzwaniom energetycznym.
Przyszła strategia dla ciepłownictwa i chłodnictwa Unii Europejskiej, która ma powstać w 2026 roku, będzie miała istotny wpływ na rewizję dyrektywy dotyczącej efektywnych systemów ciepłowniczych. Zmiany te, związane z określeniem nowych rocznych obowiązków dla państw członkowskich, stanowią dodatkowe wyzwanie dla polskiego sektora ciepłowniczego.
Postulaty w zakresie przedłużenia wykorzystania wysokosprawnej kogeneracji do 2050 roku oraz zwiększenia udziału OZE w systemie ciepłowniczym wymagają przemyślanej strategii oraz stałego monitorowania sytuacji. Musimy upewnić się, że regulacje będą wspierały realistyczne cele, które pozwolą na efektywne i zrównoważone funkcjonowanie sektora ciepłowniczego.
Dążenie do wprowadzenia innowacyjnych rozwiązań oraz przystosowanie się do zmieniających się norm i regulacji to kluczowe aspekty w walce o lepszą przyszłość sektora ciepłownictwa w Polsce. Usprawnienie i przyspieszenie procesów związanych z integracją technologii odnawialnych w systemie ciepłowniczym to także krok w stronę zapewnienia bardziej zrównoważonego rozwoju naszej energetyki. Warto zatem zainwestować w ciepłownictwo, które stanie się fundamentem nowoczesnej i ekologicznej energetyki w Polsce.
Źródło: Agencja Informacyjna NEWSERIA
