Rolnictwo i żywność w Unii Europejskiej – wyzwania i przyszłość sektora
W dzisiejszych czasach rolnictwo oraz związane z nim sektory, takie jak rybołówstwo, odgrywają kluczową rolę w gospodarce Unii Europejskiej. System rolno-spożywczy, oparty na jednolitym rynku europejskim, generuje imponującą wartość dodaną przekraczającą 900 miliardów euro rocznie. Jednakże, mimo jego znaczenia, sektor ten staje przed wieloma trudnościami, które mogą zagrażać jego konkurencyjności oraz stabilności.
Aktualna sytuacja w rolnictwie Unii Europejskiej
Rolnictwo w UE znajduje się w zróżnicowanej sytuacji. Wiele gospodarstw doskonale radzi sobie na rynkach eksportowych. Dobrze prosperujące gospodarstwa w Polsce, na przykład te zajmujące się produkcją drobiu, są żywym dowodem na to, jak można skutecznie konkurować na arenie międzynarodowej. Jednak nie wszystkie obszary produkcyjne mają się równie dobrze. Część z nich mierzy się z problemami, a trudności są często potęgowane przez globalne zmiany i wahania cen, zwłaszcza cen zbóż. Jak komentuje prof. dr hab. Aleksander Grzelak z Katedry Makroekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, przed sektorem rolnym stają wyzwania, które w nadchodzących latach mogłyby stać się jeszcze bardziej złożone.
Wzrost wartości dodanej i zatrudnienie w sektorze rolno-spożywczym
Dane Komisji Europejskiej wskazują na fakt, że sektor rolno-spożywczy zatrudnia około 30 milionów ludzi, co stanowi aż 15% całkowitego zatrudnienia w Unii. Pomimo dynamicznego rozwoju i wzrostu nadwyżki handlowej (osiągającej 70 miliardów euro w 2023 roku), europejski system dostaw jest wciąż zależny od importu, szczególnie w przypadku produktów rybołówstwa, oleistych nasion oraz wysokobiałkowych roślin. Problemy związane z zaopatrzeniem mogą w przyszłości jeszcze bardziej skomplikować sytuację rolników.
Zagrożenia dla rentowności sektora
Ze względu na wzrastające napięcia międzynarodowe, skutki kryzysów oraz ekstremalne zjawiska pogodowe, rentowność sektora rolno-spożywczego staje się coraz bardziej zagrożona. Dla rolników kluczowym problemem pozostaje brak stabilności. W kontekście planowanej umowy z krajami Mercosur oraz rosnącym eksportem z Ukrainy, obawy dotyczące konkurencyjności są coraz bardziej uzasadnione. Wymagania dotyczące bezpiecznej, dostępnej i przystępnej cenowo żywności są trudne do pogodzenia z wyzwaniami, przed którymi stoi obecnie rolnictwo.
Pojawiające się wyzwania i przyszłość rolnictwa
Dane z badania Eurobarometru z 2024 roku pokazują, że większość mieszkańców UE postrzega rolnictwo jako kluczowy element przyszłości. Respondenci wyrazili silne poparcie dla zapewnienia stabilnych dostaw żywności oraz rozsądnych cen dla konsumentów. Jednak spełnienie tych oczekiwań w obliczu wyzwań, które stają przed rolnikami, może okazać się niemożliwe. Tylko odpowiednie dotacje i wsparcia mogą pomóc producentom sprostać wymaganiom związanym z nowymi regulacjami.
Polityka unijna a rolnicy
Obecny budżet Unii Europejskiej na rolnictwo i obszary wiejskie wynosi nieco ponad 30%. To znaczny spadek w porównaniu do kilkudziesięciu lat temu, gdy wartość ta przekraczała 50%. Rolnicy martwią się, że planowane zmiany w budżecie na lata 2027–2034 mogą jeszcze bardziej wpłynąć negatywnie na ich sytuację. Badania Instytutu Spraw Publicznych wskazują, że rolnicy są świadomi konieczności ochrony środowiska, ale czują się przytłoczeni nowymi obciążeniami i obowiązkami.
Nowe podejście do Zielonego Ładu
Zielony Ład i jego ramy zależą od większego wsparcia dla rolników, którzy będą musieli dostosować się do coraz bardziej rygorystycznych przepisów. Zdaniem ekspertów, ważne jest, aby w procesie tworzenia polityki brać pod uwagę głos rolników. Protesty w 2024 roku ukazały lęki rolników związane z ograniczeniami oraz wpływem zmian na ich zyski. Obawy dotyczą spadku plonów oraz możliwości zmniejszenia konkurencyjności na rynkach międzynarodowych.
Wnioski i przyszłość sektora rolno-spożywczego w UE
Z perspektywy rolnika zmiany związane z Zielonym Ładem czy liberalizacją handlu mogą prowadzić do mniejszych plonów i niższych dochodów. Świadomość ekologiczna producentów nie wystarczy, gdyż potrzebne są konkretne działania wspierające ich działalność. Sama ideologia dokonywania bardziej ekologicznych wyborów musi być poparta wymiernymi korzyściami, inaczej rolnicy będą stawali przed ogromnymi trudnościami. Prawdziwa odpowiedzialność za ekologię spoczywa również na instytucjach, które powinny dostarczać adekwatne zasoby i wsparcie dla sektora.
Z perspektywy przyszłości, konieczność znalezienia równowagi pomiędzy wymogami ekologicznymi a koniecznością zachowania konkurencyjności staje się palącym wyzwaniem. To, jak Unia Europejska podejdzie do tych problemów, zadecyduje o kondycji rolnictwa i przyszłości sektora rolno-spożywczego w nadchodzących latach.
Źródło: Agencja Informacyjna NEWSERIA
