W Polsce obserwujemy stopniowy wzrost udziału osób starszych w całej populacji, co z jednej strony zjawisko to nosi w sobie pewien potencjał, ale z drugiej strony stawia przed nami liczne wyzwania. Z prognoz wynika, że do 2050 roku liczba osób w wieku senioralnym przekroczy 34% całej populacji, co generuje poważne konsekwencje dla systemu usług społecznych, infrastruktury oraz strategii rozwoju miast. Ten stan rzeczy wymaga nie tylko adaptacji już istniejących usług, ale także ich rozbudowy oraz innowacyjnych rozwiązań, które są niezbędne, aby zaspokoić potrzeby zróżnicowanej grupy wiekowej.
Wzrost liczby seniorów w Polsce jest wyraźny, szczególnie w miastach, gdzie w latach 2002-2023 liczba osób w wieku poprodukcyjnym wzrosła z 5,8 do 8,8 miliona, co stanowi blisko 52% wzrostu. Również w 12 największych miastach członkowskich Unii Metropolii Polskich liczba ta zwiększyła się o 39%, co pokazuje, że proces starzenia się społeczeństwa dotyczy nie tylko mniejszych miejscowości, ale staje się zjawiskiem miejskim.
W miastach takich jak Rzeszów, Białystok, Szczecin oraz Lublin, wzrost liczby seniorów 80+ jest szczególnie znaczący, co oznacza, że będziemy musieli stawić czoła tzw. podwójnemu starzeniu się: wzrostowi liczby osób starszych oraz tych w wieku sędziwym. Oczekiwana długość życia rośnie, co w połączeniu z tym zjawiskiem tworzy nowe wyzwania. Istnieniu większej liczby seniorów towarzyszy globalny trend spadku liczby ludności w wieku produkcyjnym, co skutkuje mniejszymi wpływami z podatków, a tym samym mniejszymi środkami na działania pomocowe i socjalne.
Z perspektywy systemu pomocy społecznej, starzejące się społeczeństwo stało się sporym wyzwaniem. Kluczem do sukcesu jest rozwijanie usług, które pozwolą seniorom na pozostawanie w swoim środowisku życia i korzystanie z wsparcia, które nie wymaga ich przymusowego wyrywania z domów. Rola miast w tym procesie staje się nie do przecenienia – powinny one stać się przestrzenią przyjazną dla seniorów, gdzie pomoc jest dostępna, ale także blisko miejsca zamieszkania.
W tym kontekście deinstytucjonalizacja usług, czyli rozwijanie usług wsparcia w miejscu zamieszkania oraz nowoczesne formy opieki, jak teleopieka, stają się kluczowymi elementami strategii na nadchodzące lata. Nie możemy zapominać o wsparciu dla osób starszych, które potrzebują pomocy w codziennych czynnościach życiowych, takich jak zakupy czy transport do lekarza. Również istotne jest dostosowanie transportu miejskiego, aby był on dostępny dla osób starszych oraz projektowanie mieszkań i przestrzeni publicznych, które będą odpowiadały ich potrzebom.
Wśród wyzwań, które wymieniają eksperci, najważniejsze są dostęp do opieki zdrowotnej, w tym specjalistycznej oraz profilaktycznej, które stają się kluczowe z perspektywy rosnącej liczby starszych pacjentów. Poprawa dostępu do lekarzy, oraz dostosowanie oferty opieki długoterminowej są priorytetem dla zarządzających metropoliami. Konieczne staje się również myślenie o wytchnieniu dla rodzin opiekujących się osobami starszymi, poszerzając ofertę domów dziennego pobytu oraz rozwijając teleopiekę, która może odciążyć opiekunów tych osób.
Warto także zwrócić uwagę na aktywizację osób w pierwszej fazie okresu senioralnego. Zwiększenie ich aktywności na rynku pracy staje się kluczowe, a miasta powinny przeznaczać środki na wsparcie dla seniorów poprzez organizację szkoleń oraz programów, które podnoszą ich kompetencje zawodowe. Angażowanie organizacji seniorskich i budowanie pozytywnego wizerunku doświadczonych pracowników to kolejne elementy, które powinny znaleźć się na agendzie działań dla samorządów.
Wizje miast przyszłości powinny także obejmować rozwój przestrzeni rekreacyjnej i kulturalnej dla seniorów. Dzięki odpowiedniemu projektowaniu rozwiązań przestrzennych, takich jak domy wielopokoleniowe, możliwe jest tworzenie miejsc sprzyjających integracji międzypokoleniowej oraz międzyludzkiej.
Jak zauważają eksperci, samotność seniorów to jedno z największych wyzwań. Dlatego kluczowe jest tworzenie takich miejsc, które sprzyjają spotkaniom i wspólnym aktywnościom, a także dostosowanie usług społecznych, aby odpowiadały na realne potrzeby tej grupy wiekowej. Badania pokazują, że seniorzy mają duże zapotrzebowanie na takie aktywności, które nie tylko wpływają na ich samopoczucie, ale także kondycję psychofizyczną.
W kontekście projektowania przestrzeni dla osób starszych, niezwykle istotne staje się usuwanie barier architektonicznych, które mogą ograniczać ich mobilność. Podstawowe działania takie jak umiejscawianie ławek w przestrzeni miejskiej, umożliwiające odpoczynek w drodze do sklepu, czy zapewnienie dostępności toalet publicznych, są fundamentalnymi krokami w kierunku tworzenia przyjaznego otoczenia dla seniorów.
Podsumowując, starzejące się społeczeństwo w Polsce to zarówno wyzwanie, jak i szansa. Kluczowe jest dostosowanie usług, rozbudowa infrastruktury oraz wdrażanie innowacyjnych rozwiązań, które odpowiadają na realne potrzeby seniorów. W miastach leżących w obszarze Unii Metropolii Polskich, przyszłość będzie wymagała współpracy różnych instytucji oraz działań integrujących społeczność, aby stworzyć przestrzeń, w której każdy, niezależnie od wieku, będzie mógł aktywnie uczestniczyć w życiu lokalnym.
Źródło: Agencja Informacyjna NEWSERIA
