Nowelizacja ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy: Kluczowe zmiany i ich znaczenie dla rynku pracy
W ciągle zmieniającym się środowisku prawnym, projekt nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) zyskuje na ważności. Już w sierpniu br. trafił on do wykazu prac legislacyjnych rządu i obecnie jest na etapie opiniowania. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej postuluje, aby PIP uzyskała nowe kompetencje, które m.in. umożliwią przekształcanie wadliwie zawartych umów cywilnoprawnych w umowy o pracę. To rozwiązanie budzi obawy pracodawców, którym zależy na elastyczności zatrudnienia. Jak informuje Marcin Stanecki, Główny Inspektor Pracy, nowe przepisy będą jednak stosowane z wielką rozwagą i odpowiedzialnością.
Wzmocnienie kompetencji PIP jako element Krajowego Planu Odbudowy
Proponowane zmiany są jednym z kamieni milowych w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). W szczególności reforma zakłada umożliwienie wymiany danych pomiędzy PIP, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) a Krajową Administracją Skarbową (KAS). Celem tego działania jest poprawa efektywności kontroli oraz analizy ryzyka, co ma w efekcie przyczynić się do zmniejszenia nieprawidłowości w stosunkach pracy.
Stanecki podkreśla, że lepsze dostosowanie kontroli do rzeczywistych potrzeb przyczyni się do ich większej efektywności. Dostęp do danych z ZUS i KAS umożliwi PIP przeprowadzanie bardziej precyzyjnych analiz, które pozwolą na identyfikację podmiotów potencjalnie naruszających przepisy prawa pracy.
Kontrole zdalne – nowa jakość w inspekcjach
Jedną z najbardziej istotnych zmian w nowelizacji ustawy jest wprowadzenie możliwości przeprowadzania kontroli w trybie zdalnym. Inspektorzy będą mieli prawo żądać przedłożenia dokumentacji oraz prowadzić przesłuchania online. Tego rodzaju rozwiązania mają na celu zwiększenie efektywności działań kontrolnych oraz ograniczenie kosztów ponoszonych przez przedsiębiorców. Stanecki zauważa, że takie podejście pozwoli na ograniczenie obecności inspektorów w zakładach pracy, co finanse przedsiębiorstw uczyni bardziej stabilnymi.
Pracodawcy zyskają na czasie i będą mniej narażeni na zakłócenia w prowadzonych przez siebie działalnościach. Kontrole w trybie zdalnym obejmą także aspekty związane z bezpieczeństwem oraz higieną pracy. Umożliwią one przeprowadzanie wizji lokalnych bez konieczności fizycznej obecności inspektora. Co więcej, protokoły kontrolne będą mogły być podpisywane elektronicznie, co znacząco uprości procedurę.
Przekształcanie umów cywilnoprawnych w umowy o pracę – nowa kompetencja PIP
Również kluczowym elementem nowelizacji jest nadanie PIP możliwości przekształcania wadliwie zawartych umów cywilnoprawnych w umowy o pracę. Obecnie, w sytuacji, gdy inspektor stwierdzi, że stosunek prawny powinien mieć charakter stosunku pracy, PIP posiada ograniczone kompetencje. Podczas gdy po wprowadzeniu nowych regulacji, będzie mógł wydać decyzję administracyjną w tej kwestii.
Obecne dane Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) wskazują, że na koniec marca br. w Polsce pracę na podstawie umów-zlecenia i pokrewnych wykonywało ponad 1,4 miliona osób. To oznacza wzrost o 5,5 proc. w porównaniu do roku poprzedniego. Stanecki zapewnia jednak, że decyzje dotyczące przekształcania umów będą podejmowane z rozwagą. Proponowane dwuinstancyjne postępowanie, w którym okręgowy inspektor pracy wydaje decyzję, a pracodawca ma możliwość odwołania się do Głównego Inspektora Pracy lub do Sądu Pracy, znacznie wpłynie na transparentność i sprawiedliwość tego procesu.
Obawy pracodawców a pozytywne skutki przekształceń
Nowe regulacje budzą obawy wśród pracodawców, którzy obawiają się utraty elastyczności w zatrudnieniu. Warto jednak zauważyć, że wielu prawidłowo działających przedsiębiorców mogą one chronić przed nieuczciwą konkurencją. Główny Inspektor Pracy podkreśla, że nie chodzi o likwidację wszystkich umów cywilnoprawnych, lecz o eliminację praktyk, które mają na celu obejście przepisów prawa pracy.
Już teraz planowana jest szeroka kampania informacyjna, która ma na celu wyjaśnienie różnic pomiędzy zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę a umowami cywilnoprawnymi. Pracodawcy i pracownicy będą mieli okazję zrozumieć nie tylko zalety i wady obu rozwiązań, ale także poznać właściwe ścieżki rozwiązywania potencjalnych problemów.
Nasycenie rynku pracy skargami i nadzorem PIP
Kontrole w zakresie weryfikacji umów cywilnoprawnych będą przeprowadzane na podstawie wpływających skarg. Warto zaznaczyć, że każdego roku wpływa ich około 50 tysięcy. Planowane działania kontrolne mają na celu poprawę wymiany danych z ZUS, a także sprawdzenie, czy analiza ryzyka rzeczywiście przyczyni się do identyfikacji podmiotów łamiących prawo.
W sytuacji wykrycia nieprawidłowości i przekształcenia umowy, pracodawca poniesie obowiązek regulacji zaległych składek, co może wiązać się z dużymi wydatkami. Nowelizacja przewiduje wzrost kar za zawarcie umowy cywilnoprawnej zamiast umowy o pracę – maksymalnie do 60 tysięcy złotych. Takie rozwiązania mają na celu zwiększenie odpowiedzialności przedsiębiorców za właściwe dokumentowanie zatrudnienia.
Przyszłość PIP w świetle nowelizacji ustawy
Zgodnie z projektem, w planach jest wzrost budżetu PIP o 10 proc. Nowe regulacje mogą przyczynić się do znacznej poprawy jakości nadzoru nad zatrudnieniem, a ich wdrożenie jest oczekiwane na początek 2026 roku. W kontekście rosnących wymagań rynku pracy, Państwowa Inspekcja Pracy zyskuje nowe narzędzia do skuteczniejszego działania na rzecz ochrony praw pracowników oraz zapewnienia godnych warunków pracy.
Wzmacniając uprawnienia PIP, rząd stara się zareagować na zmieniające się realia rynku pracy, a także na rosnące potrzeby ochrony pracowników w obliczu różnych form zatrudnienia. Uczciwi pracodawcy zyskają swoje miejsce, a rzetelność w relacjach zatrudnienia ma być na pierwszym miejscu. Współczesny rynek pracy wymaga podejścia opartego na dialogu i zrozumieniu – zarówno ze strony inspektorów, jak i pracodawców oraz pracowników.
Źródło: Agencja Informacyjna NEWSERIA
