Gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ) – Klucz do zrównoważonej przyszłości
Gospodarka obiegu zamkniętego, znana także jako gospodarka cyrkularna, to model, który staje się nie tylko ideą, ale wręcz koniecznością w kontekście globalnych zmian klimatycznych i wyczerpywania zasobów naturalnych. Na chwilę obecną polska gospodarka osiągnęła cyrkularność tylko w nieco ponad 10 procentach, co wskazuje na istotne pole do poprawy. Dodatkowo, w miarę jak na horyzoncie pojawiają się nowe regulacje unijne, konieczność przekształcenia naszego systemu gospodarczego w kierunku GOZ staje się jeszcze bardziej wyraźna. Wśród tych regulacji wyróżnia się rozporządzenie w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR), które wejdzie w życie w sierpniu 2026 roku, a tym samym wymusi na nas przyspieszenie działań.
Jak zauważa Anita Sowińska, wiceminister klimatu i środowiska, w drodze do pełnej cyrkularności znajdujemy się jednocześnie daleko i blisko. Z jednej strony luka cyrkularności wynosi aż 90 proc., co wskazuje na ogromną skalę wyzwań, jakie przed nami stoją. Jednakże z drugiej strony jesteśmy dopiero na początku drogi, co czyni ten moment kluczowym dla projektowania gospodarki przyszłości.
Regulacje unijne a polska rzeczywistość
Rozporządzenie PPWR, które weszło w życie w lutym 2025 roku, ma szczególne znaczenie dla krajów członkowskich Unii Europejskiej. Wprowadza ono nowe cele dotyczące redukcji ilości odpadów opakowaniowych na mieszkańca UE. Do końca 2030 roku należy zmniejszyć tę ilość o 5 proc. w porównaniu do roku 2018, a do 2040 roku – o 15 proc. Dodatkowo, co najmniej 65 proc. odpadów opakowaniowych ma być poddanych recyklingowi do końca bieżącego roku, w dłuższej perspektywie osiągając 70 proc. w przeciągu pięciu lat. Warto zaznaczyć, że wszystkie opakowania muszą być przystosowane do recyklingu w sposób ekonomicznie opłacalny, co dodatkowo stawia przed producentami wyzwania związane z innowacyjnością i odpowiedzialnością ekologiczną.
Od 2030 roku wejdą w życie zakazy dotyczące sprzedaży kosmetyków w jednorazowych opakowaniach, a także restrykcje dotyczące podawania produktów takich jak ketchup, musztarda, dżem czy śmietanka do kawy w plastikowych opakowaniach. Przemiany związane z gospodarką obiegu zamkniętego dotkną także opakowań dla owoców i warzyw, które w przypadku małych ilości będą musiały być dostarczane w innym, bardziej ekologicznym formacie.
Rozszerzona odpowiedzialność producenta jako kluczowe narzędzie
Warto zaznaczyć znaczenie rozszerzonej odpowiedzialności producenta w kontekście gospodarki obiegu zamkniętego. To rozwiązanie zakłada, że to zanieczyszczający, czyli producent lub inny wytwórca, odpowiada finansowo za gospodarkę swoimi odpadami. Tego rodzaju regulacje mają na celu zmniejszenie obciążenia finansowego, które obecnie spoczywa na samorządach oraz obywatelach, którzy ponoszą koszty utylizacji odpadów.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska obecnie pracuje nad odpowiednim projektem ustawy, który wprowadzi ROP. Realizacja tematów związanych z rozszerzoną odpowiedzialnością producentów staje się konieczna, zwłaszcza że za brak zgodności z regulacjami unijnymi grożą Polsce kary sięgające od 30 do 60 tys. euro dziennie.
Edukacja podstawą zrównoważonej konsumpcji
Ważnym elementem zmian w kierunku gospodarki obiegu zamkniętego jest edukacja społeczna. Aby osiągnąć pożądany stan cyrkularności, niezbędne jest zaangażowanie obywateli, którzy muszą być świadomi, jak postępować z odpadami. Ministerstwo Klimatu i Środowiska prowadzi różnorodne działania edukacyjne, które są skierowane zarówno do uczniów, jak i dorosłych. Ważne jest także, aby instytucje publiczne promowały zrównoważoną konsumpcję i współpracowały z mediami oraz platformami społecznościowymi w celu zwiększenia świadomości ekologicznej.
Finansowe instrumenty, takie jak system kaucyjny, odgrywają kluczową rolę w zachęcaniu obywateli do odpowiedzialnego zarządzania odpadami. Konsumenci, którzy mają świadomość, że np. butelka PET ma wartość, będą chętniej oddawali ją do recyklingu. System kaucyjny w Polsce, który zacznie obowiązywać od 1 października bieżącego roku, ma na celu ograniczenie ilości zmieszanych odpadów komunalnych i zwiększenie poziomu recyklingu. Do systemu mają przystąpić duże sklepy o powierzchni powyżej 200 m², a mniejsze będą mogły to zrobić na zasadzie dobrowolności.
Wnioski i przyszłość GOZ w Polsce
Gospodarka obiegu zamkniętego staje się istotnym elementem nie tylko polityki ekologicznej, ale również rozwoju gospodarczego w Polsce. Prace nad adaptacją nowych regulacji i inicjatyw, takich jak rozszerzona odpowiedzialność producentów czy system kaucyjny, ukierunkowane są na tworzenie zrównoważonej przyszłości. Wyzwania związane z cyrkularnością, jakie przed nami stoją, są ogromne, ale odpowiednie działania i świadome podejście społeczeństwa mogą przynieść pozytywne efekty.
W świetle globalnych trendów ekologicznych, Polska ma szansę stać się liderem w transformacji do gospodarki cyrkularnej. Kluczowe będzie jednak zrozumienie, że zmiany muszą zachodzić na różnych poziomach – zarówno legislacyjnym, jak i społecznym. Wspólne działania, edukacja i odpowiedzialność producentów oraz konsumentów są niezbędne dla osiągnięcia sukcesu. W spójnej wizji gospodarki obiegu zamkniętego tkwi ogromny potencjał, który nie tylko pomoże zminimalizować odpady, ale również przyczyni się do zachowania cennych zasobów dla przyszłych pokoleń.
Źródło: Agencja Informacyjna NEWSERIA
