Alkohol i młodzież w Polsce: aktualny stan i wyzwania
Alkohol od lat pozostaje jedną z najbardziej rozpowszechnionych substancji psychoaktywnych wśród polskiej młodzieży. Choć dane z ostatnich trzech dekad wskazują na znaczący spadek jego spożycia przez nastolatków, to wciąż duży odsetek 15-16-latków postrzega alkohol jako substancję łatwo dostępną. Obowiązujące dziś normy społeczne i zachowania rodziców także odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu postaw młodych ludzi wobec alkoholu. Jakie są zatem aktualne trendy w tym zakresie oraz jakie działania są podejmowane, aby przeciwdziałać problemom związanym z alkoholem wśród młodzieży?
Spadek spożycia alkoholu wśród młodzieży
Z analizy długoterminowego badania ESPAD wynika, że ogólne spożycie alkoholu przez młodzież w wieku 15-16 lat w Polsce znacząco spadło. W 1995 roku aż 93% nastolatków zadeklarowało, że miało styczność z alkoholem, a połowa z nich piła go w ciągu ostatnich 30 dni. W porównaniu do tych wyników, dane z 2024 roku wskazują na znaczny postęp – tylko 73% nastolatków przyznało się do inicjacji alkoholowej, a 39% piło w ciągu ostatnich 30 dni. Te zmiany należy uznać za pozytywne, które pokazują, że społeczeństwo staje się coraz bardziej świadome negatywnych skutków spożycia alkoholu przez nieletnich.
Dostępność alkoholu i jej zmiany
W przypadku piwa zauważono wyraźny trend spadkowy w dostępności. W 1995 roku około 73% młodzieży twierdziło, że łatwo zdobywa piwo, natomiast w 2024 roku liczba ta spadła do 44%. Co więcej, odsetek uczniów, którzy dokonali zakupu piwa w ciągu ostatnich 30 dni wyniósł w 2024 roku tylko 19,2%, podczas gdy w 2003 roku było to aż 53,6%. Choć wina i wódka również notują spadek dostępności, nie jest on tak znaczący jak w przypadku piwa. Dr Bogusława Bukowska z Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom zwraca uwagę, że wzrost świadomości społecznej oraz działania skierowane do sprzedawców mogą być jednym z kluczowych czynników wpływających na te zmiany.
Rodzina jako kluczowy czynnik w profilaktyce
Jednakże, jak pokazują dane, dostępność alkoholu nie jest jedynie kwestią sklepów, ale również zachowań rodzicielskich. W badaniach ujawniono, że jedynie 56% ojców i 59% matek kategorycznie zabrania swoim dzieciom picia alkoholu. Co piąty rodzic akceptuje picie alkoholu przez swoje dzieci w swojej obecności, a 6% nie widzi problemu w pozwoleniu na picie nawet w braku nadzoru. Takie postawy mogą prowadzić do niejasnych norm w kwestii spożycia alkoholu i inicjować niezdrowe zachowania wśród młodych ludzi.
Edukacja jako klucz do zmiany
W obecnej sytuacji ważne jest, aby wprowadzać szersze działania edukacyjne. Przykładem takich inicjatyw jest kampania „W rodzinie siła”, która jest realizowana od 2021 roku pod patronatem Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Jej celem jest wsparcie rodziców w ochronie młodzieży przed wczesną inicjacją alkoholową oraz przed negatywnymi skutkami alkoholizmu. Kolejną ważną kampanią, „Nie bo tak”, skierowaną do młodzieży, podejmuje kwestie związane z konsekencjami wczesnego picia alkoholu, próbując dotrzeć do młodych ludzi w ich własny sposób.
Profilaktyka problemów alkoholowych
Mimo działań podejmowanych na rzecz edukacji i ograniczenia dostępności alkoholu, wciąż istnieje problem związany z nadużywaniem alkoholu przez 15-16-latków. Badania wskazują, że 13% z nich przyznało się do picia takiego alkoholu, który skutkował zaburzeniami równowagi lub pamięci. Warto zaznaczyć, że tylko 68% uczniów z tej grupy nigdy nie piło alkoholu w nadmiarze, co powinno stanowić impuls do dalszego działań na rzecz profilaktyki.
Równość płci a postawy wobec alkoholu
Interesujący jest również temat różnic w postawach wobec alkoholu pomiędzy chłopcami a dziewczętami. Wyniki badań pokazują, że wcześniej istniała wyraźna różnica w odsetkach picia między płciami, która w ostatnich latach zaczęła się zmniejszać. Dziś postawy wobec alkoholu mogą być podobne, co sugeruje rosnący wpływ grup rówieśniczych na młodzież, niezależnie od ich płci. W związku z tym ważne staje się, aby działania promujące zdrowy styl życia obejmowały zarówno chłopców, jak i dziewczęta, a także, aby uwzględniały ich specyficzne potrzeby i zachowania.
Podsumowanie i przyszłość
Badania prowadzone przez Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom pokazują, że mimo długoterminowych postępów w zakresie ograniczenia dostępności alkoholu, problem nadużywania substancji przez młodzież nadal wymaga aktywnego wsparcia i zaangażowania ze strony społeczeństwa. Utrzymanie i rozwijanie działań profilaktycznych, skierowanych zarówno do młodzieży, jak i ich rodziców, jest kluczem do dalszej poprawy sytuacji. Nawet pozytywne trendy nie mogą być powodem do complacencji – biorąc pod uwagę, jak duży wpływ na młodzież mają ich najbliżsi oraz środowisko, w którym się znajdują, kroki w kierunku ograniczenia dostępu do alkoholu są absolutnie niezbędne.
W obliczu zmieniających się norm i postaw w społeczeństwie, istnieje również potrzeba prowadzenia dalszych badań oraz jasno zdefiniowanej polityki zdrowotnej, która będzie przeciwdziałać niekorzystnym tendencjom zwłaszcza wśród nieletnich. Działając wspólnie, możemy zbudować zdrowszą przyszłość dla kolejnych pokoleń Polaków.
Źródło: Agencja Informacyjna NEWSERIA
